• Milli Reasürans Sanat Galerisi, İsveç Uppsala Üniversitesi işbirliğinde ve İsveç Konsolosluğu’nun katkılarıyla hazırlanan Milas/Labraunda antik kenti ve Çomakdağ yöresinin özgün köy evleri bir kitap ve sergi ile belgeleniyor ve tanıtılıyor. Bu kitap “Türkiye’de Kentsel ve Kırsal Mimari” projesinin üçüncü kitabı olarak hazırlanmıştır. Daha önce birinci kitap olarak 2005 yılında “Doğu Karadeniz’de Kırsal Mimari” kitabı yayınlanmıştır. İkincisi ise “Kuzeydoğu Anadolu’da Mimari” Kasım 2009 yayınlanmıştır.

• Bu proje kapsamında, Ali Konyalı fotoğrafları ile “Mylasa Labraunda / Milas Çomakdağ” Güneybatı Ege’de Arkeoloji, Tarih ve Kırsal Mimari başlığında hazırlanan sergi, 19 Ocak-27 Şubat 2010 tarihleri arasında Milli Reasürans Sanat Galerisi’nde izlenebilir.

Her şey 1948 yılında İsveç Uppsala Üniversitesi’nden Prof. Axel W. Persson’un Tunç Çağı’na ait arkeolojik kalıntılar bulmak ümidiyle Milas’a gelmesiyle başladı. Prof. Persson’un yolu Milas’ın kuzey doğusundaki dağlara doğru düştü. Buralarda yaptığı araştırmalarda Tunç Çağı’na ait bir bulguya rastlamadı. Ancak yaklaşık 1600 yıldır uykuda olan, büyüleyici ve tüm Karia’nın “kutsal” kenti Labraunda’yı buldu. Büyü bozuldu ve Prof. Persson’un girişimleriyle Labraunda uyanmaya ve benzersiz varlıklarını sergilemeye başladı.

Onlar Labraunda’nın yakınında Çomakdağ yöresinin eski sakinleriydi. Yüzyıllarca kendi dünyalarında, doğanın onlara sağladığı olanaklarla yaşamışlardı. 1950’lerde kabuklarından çıktılar ve Milas’ta daha çok görünmeye başladılar. Çomakdağ Türkmenlerinin bu olağanüstü coğrafyada yarattığı özgün taş evler, ahşap süslemeler, geleneksel yaşamları ve çiçekli kadınları ilgi çekti. Onlar günümüzde, olanaksızlıklara ve zorluklara karşın binlerce yıldır sürdürmeyi başardıkları yaşam tarzlarını ve çevrelerini korumaya çalışıyorlar. Milas Çomakdağ yöresindeki bu iki özgün varlık, İsveç Uppsala Üniversitesi ve Milli Reasürans Sanat Galerisi’nin bir kitap ve sergiden oluşan “Mylasa Labraunda Milas Çomakdağ” ortak projesi ile değerlendiriliyor.

Labraunda tüm Karia’nın kutsal kenti olması nedeniyle Anadolu’nun Antik Dönem tarihi bakımından çok önemli. Karia kralı Maussollos’un inşa ettirdiği Labraunda, dinsel mimari bakımdan özgün ve görkemli yapıları barındırıyor. Ören yeri 60 yıldır İsveçli arkeologlar tarafından kazılıyor ve düzenleniyor.

Proje kapsamında yayınlanacak kitap daha önce hakkında çok sayıda yayın yapılan ve Ege Yayınları tarafından bir gezi kılavuzu hazırlanan Labraunda hakkında ilk kapsamlı kitap olacak. Kitapta, İsveç Uppsala Üniversitesi kazı ekibi başkanı Prof. Lars Karlsson, ekipten Olivier Henry ve Jesper Blid ile Prof. Fede Berti (Iasos kazısı başkanı), Prof. Peter Rugendorfer (Alinda araştırma ekibi başkanı) ve Dr. Abdulkadir Baran (Muğla Üniversitesi) değerlendirmeleri yer alıyor.

.Kitabın ikinci bölümünde Çomakdağ’ın Kızılağaç, Ketendere, İkiztaş, Sarıkaya-Gökseki köylerindeki yerleşim, sosyal tarih ve mimari değerlendiriliyor. Projenin koordinatörü ve Galerisi yöneticisi Amelie Edgü kitabın kapsamını şöyle sunuyor: “Anadolu’da Mimari başlıklı belgeleme ve tanıtım projemizin üçüncüsü olan bu çalışma Güney Ege’de Milas ve yöresinde Labraunda ve Çomakdağ’daki arkeolojik, tarihi ve kırsal mimarinin belgelemesi ve tanıtımını kapsıyor...

Kuşkusuz bölge tarihi ve sosyal özellikleriyle de ele alınıyor. Labraunda’nın geçmişi Karia, Roma, Bizans dönemlerini kapsıyor. Burada çalışan İsveç kazı ekibi de çalışmalarını Bizans ile sınırlandırıyordu. Ancak Labraunda’da hayat daha sonra da devam ediyor; yakındaki köylüler burasını yayla olarak kullanıyorlar ve adına da Kocayayla diyorlar. Aynı zamanda Labraunda’nın yakınındaki Çomakdağ köyleri özgün karakterlere sahip. Özellikle, kırsal mimari bakımından, dağların üst kesimlerinde son derece kısıtlı olanaklarla ve Labraunda’daki duvar tekniği ile yaptıkları evler ve süslemeleri Milas’taki evlerle bile karşılaştırılamayacak derecede benzersiz özellikte. Bu kültür dışarıdan gelmiyor, Bafa’dan Çine’ye kadar bütün bölgede dağlık yörelerde ortaya çıkıyor; ancak Çomakdağ ana özellikler olarak onlara benzemekle birlikte çok farklı. Biz bu proje ile bölgedeki sürekliliğe dikkati çekmek istedik. Bu konsept Uppssala Üniversitesi ve Prof. Lars Karlsson tarafından da benimsendi. Böylece iki ayrı sürecin bir kitap ve sergi içinde değerlendirilmesi olanağı doğdu.

Projenin bilimsel danışmanı olan Prof. Dr. Afife Batur’un yönetiminde, kitabın editörleri olan Murat Ural ve Figen Kuzucu’nun katılımlarıyla Çomakdağ köyleri incelendi, belgelendi ve Ali Konyalı tarafından fotoğraflandı. Bu bölüm Afife Batur ve Murat Ural’ın yazılarıyla sunuluyor. Sanıyorum Prof. Karlsson’un Labraunda değerlendirmesi sadece arkeolojik bakımdan değil aynı zamanda Anadolu ve Karia bölgesindeki inançların değerlendirilmesi bakımından da ilgi çekecektir. Batur ve Ural’ın Çomakdağ değerlendirmeleri de bu yöre hakkında şimdiye kadar yapılmış en kapsamlı ve özgün çalışmalar”.