“İnsanlık Hali” Azade Köker

Sanatsal çalışmalarını ağırlıklı olarak Almanya’da sürdüren, Braunschweig Teknik Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olan Azade Köker, Milli Reasürans Sanat Galerisi’nde düzenlenen “İnsanlık Hali” başlıklı sergisinde ilk kez fotoğrafı kullanıyor ve gerçekliğin kaydedicisinin gözünden günümüz gerçekliğini sorguluyor.

Türkiye’de katıldığı “Transparency” (Galeri Apel, 2001, İstanbul), “Hatırlamalar” (Galeri Nev, 2006, Ankara) sergilerindeki kağıt ve iplik gibi malzemelerle yaptığı şeffaf figürlerle, özgün bir estetiğin yaratıcısı, araştırıcı ve sorgulayıcı, çok yönlü bir sanatçı olarak, tanınan, davet edildiği “Bellek ve Ölçek” (İstanbul Modern Sanat Müzesi, 2006, İstanbul) sergisindeki işleri ile dikkat çeken, Ankara’da “müstehcen bulunarak” Kuğulu Park’tan kaldırılan “Tutku” heykeliyle de hatırladığımız Azade Köker, İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Seramik Bölümü’nü bitirdi (1972). Burslu olarak gittiği Berlin Güzel Sanatlar Akademisi’nde endüstriyel tasarım eğitimi gördü (1973-76). Aynı akademide heykel yüksek eğitimi yaptı (1976-79). Öğrenciliğinin son yıllarında Berlin’de kendi atölyesini kurdu. Bu süre içinde seramikten uzaklaşarak kil (terra cotta) ile çalışmaya başladı. Bu sırada sanatçının, kullandığı malzemeler ve araçlar zaman içinde değişse de kadın, anti-militarizm, patriyarkal söylem, geçicilik-kalıcılık, parçalanma, sınırların kayboluşu gibi konular ve kavramlar üzerinde yoğunlaşan sanatçı kendi dilini oluşturdu.

Azade Köker, Almanya’da ilk sergisini açtığı 1980 yılından bu yana sanatsal çalışmaları ve eğitim alanındaki etkinlikleriyle öne çıktı. Almanya’nın birçok kentinde sergiler düzenledi ve önemli sergilere, uluslararası etkinliklere davet edildi. Yapıtları, yaşadığı Berlin’de kamusal alanlara yerleştirildi. Kendisine Darmstadt Kenti Onur Ödülü verildi (1985). Berlin Kent Senatosu’ndan burs aldı (1985).

Alman Eleştirmenler Derneği Güzel Sanatlar Eleştiri Ödülü (1986) ve Düsseldorf Büyük Sanat Ödülü’nü (1988) kazandı. Berlin Güzel Sanatlar Yüksek Okulu’nda öğretim görevlisi olarak eğitim çalışmalarına başlayan (1994) sanatçı profesör olarak Almanya’da ve başka çeşitli ülkelerde üniversitelerde ders verdi. Halen Berlin’de yaşayan Azade Köker Braunschweig Teknik Üniversitesi’nde Mimarlık bölümüne bağlı Plastik Sanatlar Enstitüsü’nü yönetiyor.

“İnsanlık Hali” sergisi sanatçının Türkiye’de açtığı beşinci kişisel sergisi. Sergi kataloğunda Esra Yıldız şunları vurguluyor: “Sergide yer alan çalışmaların önemli bir bölümünü oluşturan kadın ve kız çocuğu portreleri sanatçının kişisel olarak tanıdığı, hayatının bir döneminde yolunun kesiştiği, kimi izleyici için de tanıdık olan yüzler. Gazete, televizyon ile en mahrem mekan olarak evimizin içine kadar gelen, hayatımızın her an içinde olan binlerce imgeden biri olarak Angela Merkel, Condoleezza Rice gibi politika arenasından kadın figürleri ile kimi aile fotoğraf albümlerinde kalmış sanatçı için özel anlamı olan imgeler ya da şipşak fotoğraf estetiğinin kullanıldığı çalışmalar, fotoğrafik imgenin kullanım alanının dijital çağın getirdikleriyle her yere girişiyle neyin mahrem, neyin özel olduğuna dair sorular sorduruyor izleyiciye. Köker’in var olanı dönüştürme amacı gütmeden dijital manipülasyonla pikselleriyle oynadığı, imgeleri parçaladığı bu çalışmalarında gerçekliğin inşa olunduğu değerleri 21.yy’da tekrar sorgulamamızı gerektiriyor. Bölünmüş/karelenmiş kadın, çocuk portreleri kullanılan malzemenin ve ışığın etkisiyle değişiyor, izleyicinin mekânda farklı konumlanmasıyla her defasında yeniden oluşacak ve tekrarlanamayacak görüntüler oluşturulması amaçlanıyor. Fotoğraftaki çerçevesi belirlenmişliğe, dondurulmaya karşı Köker heykellerinde yarattığı üç boyutluluğun izlerini parçala (n)ma, ışık ve kullandığı malzemenin etkisi ve farklı algılamalarla rölyef etkisi yaratan fotoğraflarında devam ettiriyor. Tüm bu çalışmaları yaratan öznenin de parçalanışına tanık oluyoruz. Köker’in kendi bellek haznesinden süzdüğü görüntüleri parçaladığı çalışmaları, dijital çağın, gerçekliğin zaman ve mekân boyutunda algılanışını yeniden tanımlamasına, anlam kaymasına yol açması ve kimi zaman da yaratıcı öznenin esere kişisellik katan izlerin yitirilmesine karşı sanatçının öznel gerçekliğinin önemini vurguluyor”.

İngilizce ve Türkçe olarak bir kitabı da yayınlanan Azade Köker’in sergisi 17 Ekim-10 Kasım 2007 tarihleri arasında Milli Reasürans Sanat Galerisi’nde izlenebilir.