Evet, işin çığırından çıktığı yerdeyiz şimdi; insanın doğasının alt üst olduğu, “kendi” olmaktan uzaklaşmaya başladığı, yaşamına hükmedemediği, “ruhunu” yitirdiğini hissettiği yer burası… Ve bu yüzden de kuşkuların, korkuların, tedirginliklerin başladığı yer aynı zamanda… “Saygınlık kazanma” ve “akıllı” olma yolunun iyice çetrefilleştiği yer… “İç”te saklanan tutkuların yeniden gözden geçirileceği, egemen sistemin taleplerine göre yeniden düzenleneceği ve buna da zorunlu olarak uyulacağı yer… Sistemin işleyiş talepleri karşılanmazsa ve tutkular düzene sokulmazsa, “saygın” olmak, “başarılı” olmak, “akıllı” olmak asla elde edilemeyecek… Hazzın kaynağı da tutkuların düzenlenmesinde bulunacak. Sennett, aynı metnine şunu da ekliyor: “Toplumsal koşullar bu motivasyonları şekillendirir.” Ne anlama gelir bu tümce? Yanıt kolaydır: Tutkular, toplumsal sistem tarafından sürekli manipülasyona uğratılan bir şeydir; koşullara göre ve o koşulların gerektirdiği “başarı”, “saygınlık”, “akıllı olmak” vb. tanımlarına göre, değişen bir şey… Tabii mesele yalnızca “saygınlık kazanma” isteğinden ibaretse… Ya da “beceriler ekonomisi”ne uyum sağlamaksa… Ama iş bundan ibaret değildir; tutkuların manipüle edilmesi “bazen” fark edilebilir bir şeydir ki insanın “kendisi” hakkındaki kuşkuyu, korkuyu ve tedirginliği alevlendirir.

Ve insan böyle bir duyguya kapıldığında ise “saygınlık” kavramını sorgular; o kavramın sorgulanması, büyük anlamda doğasını sorgulaması da demektir. İyi de sorgulama neye yarar? Eğer tarihsel bir bilgi çerçevesinden konuşacaksak şuna: “Ben”in yeniden düşünülmesine ve onu yeniden ele geçirme isteğine… Paul Lafargue ve Karl Marx’tan başlayıp William Morris ve Bertrand Russel’a kadar uzanan uzun bir çizgi boyunca “boş zaman hakkı”ndan ya da dü pedüz “tembellik hakkı”ndan söz açılması h ep bu yüzdendir.

Son olarak şunu vurgulamalı: Bu sergi “tutku” kavramı ile ilgili… Burada görülecek şey, ilk bakışta karşımıza çıkan birtakım yüzeyler, birtakım renkler ya da birtakım kompozisyonlar değildir. Onların “derininde, derininde, daha derininde” yatan bir “ben”in tutkuyla açığa çık artılma isteğidir.

Emre Zeytinoğlu